Beoordeeld met een 9,9 volgens 1251 reviews

Voor wie alleen het allerbeste telt

Gratis verzending vanaf € 90,-

Voor 23:30 uur besteld, morgen in huis

e Terug naar blogoverzicht

Cortisol, meer dan je STRESS hormoon!

Founder
Sigy Kops Photography Motion Joeprovers 363

Wat is een hormoon eigenlijk?

Hormonen zijn de eigenlijk de managers van je lichaam. Het zijn chemische boodschapper stofjes. Ze sturen processen aan, brengen boodschappen over van de ene cel naar de andere en bepalen hoe jij je voelt, functioneert en herstelt. Zonder hormonen zou je geen energie hebben, geen focus, geen goed werkend immuunsysteem, en geen gezonde spijsvertering of slaap. Ze worden aangemaakt door klieren in je lichaam, zoals je schildklier, hypofyse en bijnieren. Eén druppel van een hormoon in je bloed kan al een groots effect hebben. Hormonen zijn dus niet goed of slecht – het draait allemaal om timing, balans en gevoeligheid. Het hormonale proces verloopt vanuit het brein (de hyptothalamus) naar de rest van het lichaam. Dit geldt voor gelukshormonen als serotonine, maar ook voor hormonen die te maken hebben met eten (ghreline, leptine en insuline) en uiteraard ook met het ‘stress’ hormoon: cortisol.

Wat is cortisol?

Cortisol is een van de bekendste hormonen, en wordt vaak in één adem genoemd met stress. Het wordt voornamelijk aangemaakt in je bijnieren en helpt je om te gaan met acute stresssituaties. In de oertijd hielp cortisol je om te overleven: het maakte je alert, gaf je snel energie en onderdrukte processen die op dat moment niet essentieel waren, zoals spijsvertering of voortplanting. Handig als je moest vluchten voor een roofdier. Maar in de moderne wereld is het vaak niet een leeuw die je stress bezorgt, maar je mailbox, geldzorgen of een slechte nachtrust.

Wat doet cortisol?

Cortisol speelt een belangrijke rol in het vrijmaken van energie. Het helpt je bloedsuikerspiegel stabiel te houden en zorgt ervoor dat je snel kunt reageren in stressvolle situaties. Daarnaast werkt het ontstekingsremmend, helpt het je bloeddruk op peil te houden en zorgt het dat je lichaam efficiënter omgaat met vetten, eiwitten en koolhydraten. Ook ondersteunt cortisol je alertheid en focus, vooral in de ochtend. Het is dus een belangrijk hormoon dat je helpt om scherp te blijven – zolang het maar niet te lang of te vaak actief is.

Hoe werkt de dagelijkse cyclus van cortisol?

Cortisol volgt in een gezond lichaam een natuurlijk ritme. In de vroege ochtend stijgt het niveau en bereikt het een piek ergens tussen zes en negen uur. Dat maakt je wakker en alert. In de loop van de dag daalt het geleidelijk, zodat je lichaam richting de avond kan ontspannen. Tegen de avond is het laag, waardoor melatonine, je slaaphormoon, zijn werk kan doen. ’s Nachts blijft cortisol laag, tenzij er iets misgaat – bijvoorbeeld als je midden in de nacht wakker wordt door onrust, licht of een lage bloedsuiker.

Ochtend (tussen 6.00 en 9.00 uur) – piek in cortisol. Je wordt wakker en alert.
Middag – het daalt langzaam.
Avond – cortisol is laag, zodat melatonine (je slaaphormoon) omhoog kan.
Nacht – cortisol blijft laag, tenzij je ’s nachts wakker schrikt of niet goed slaapt.

Deze natuurlijke cyclus noemen we het cortisolritme, en het is cruciaal voor je energiebalans.

Hoe ontstaat een teveel aan cortisol?

Een teveel aan cortisol ontstaat als je lichaam continu signalen krijgt dat er stress is. Dat kunnen fysieke stressoren zijn, zoals slaapgebrek, te weinig eten of overtraining, maar ook mentale druk, zoals deadlines, relationele spanningen of perfectionisme. Je lichaam maakt geen onderscheid tussen een levensbedreigende situatie of een volle inbox. Alles wat jij ervaart als ‘stress’ zet de cortisolfabriek in werking. Als dit te lang aanhoudt, raakt je systeem overbelast. Je cortisol blijft hoog wanneer hij eigenlijk zou moeten dalen – en dat heeft gevolgen.

Je kan dit bij jezelf herkennen als je de volgende punten af kan vinken. 

Wat zijn de gevolgen van chronisch hoge cortisol?

Als cortisol langdurig verhoogd blijft, raakt je hele systeem uit balans. Je slaap verslechtert, je bent vaker moe maar toch opgejaagd, je komt aan rond je buik terwijl je niet eens meer snoept, je geheugen hapert en je krijgt last van brain fog. Je weerstand gaat omlaag, je herstelt langzamer en spieropbouw wordt moeilijker. Ook andere hormonen raken ontregeld: je testosteron daalt, je schildklier vertraagt en je oestrogeenbalans kan verschuiven. Kortom, je voelt je uitgeput, prikkelbaar en niet meer jezelf. Het lichaam zit dan in overlevingsmodus.

Hoe breng je cortisol weer naar beneden?

Gelukkig kun je veel doen om je cortisol weer in balans te brengen. De basis begint bij rust en herstel. Voldoende slaap is essentieel – liefst op vaste tijden en in een donkere, koele slaapkamer. Ademhalingsoefeningen helpen je zenuwstelsel kalmeren, net als wandelen in de natuur of even offline gaan. Zorg ook dat je voeding stabiel is: geen crashdiëten of lange periodes zonder eten. Verminder cafeïne, zeker in de middag. En leer beter omgaan met mentale druk: stel grenzen, zeg vaker nee, en plan momenten in zonder prestatie. Je hoeft niet altijd ‘aan’ te staan. Je bent geen robot. Zelfs atleten weten: je wordt niet sterker van de training, maar van het herstel.

Concreet aanpakken voor jezelf

Tot slot

Cortisol is een prachtig hormoon dat je helpt om te presteren, scherp te zijn en te overleven. Maar het moet wel de kans krijgen om op tijd af te bouwen. Het draait om ritme. Om herstel. En om luisteren naar de signalen van je lichaam. Want als je echt als een atleet wilt leven, dan weet je: pieken is oké – zolang je ook leert zakken.

P.s wil je meer leren over hormonale gezondheid. Lees dan vooral mijn boek ‘werk als een atleet’.