Hoe krijg je een pijnvrij lijf?
Je lichaam liegt niet.
Wat als de sleutel tot een pijnvrij en sterk lijf, betere houding en meer energie niet in je spieren zit maar in een – in mijn ogen – MEGA interessant netwerk? Fascia. Laten we samen eens een deepdive maken in dit prachtige systeem. Fascia (op z’n Hollands: bindweefsel), ookwel “Connective tissue” genoemd speelt een veel grotere rol dan jarenlang werd gedacht. In deze blog leer je wat het precies is, waarom het zo’n belangrijk systeem is en hoe je het gezond houdt.
De afgelopen tien jaar heb ik, Jeroen, jaren studie zitten in het menselijk lichaam, anatomie en fysiologie. Voor jullie beeldvorming: op de sporthogeschool leerde je ontzettend veel over alles wat met hiervoor benoemde thema’s te maken heeft. Echter, als ik nu terugkijk naar die periode, vind ik dat er destijds een té eenzijdige visie werd uitgedragen, waarbij we misschien wel het belangrijkste systeem vergaten te belichten. Bij de anatomielessen keken we vooral naar alle losse onderdelen. Het lichaam werd bekeken vanuit de anatomische houding en elke spier of elk gewricht kwam afzonderlijk langs. Deze benadering stamt uit een tijd waarin lichamen werden opengesneden en er puur gekeken werd naar één spier en wat die spier deed. Op deze manier is de wetenschap rondom anatomie ontstaan. Zo leerden we bijvoorbeeld dat de arm bestaat uit een biceps en triceps, die zorgen voor respectievelijk de buiging en strekking van de arm. Maar in werkelijkheid werkt het lichaam als één samenhangend geheel – en daarin speelt fascia een hoofdrol. Je lichaam is een systeem met allerlei interne systemen. Het is een machine. En als er ergens iets beweegt, heeft dat impact op het volledige systeem.
Wat is Fascia precies?
Fascia is een netwerk dat alles in je lichaam met elkaar verbindt. Ik omschrijf het vaak als een soort onderhuids Spiderman-pak. Het gaat door alles heen en om alles heen. Het is een gelachtige structuur met holle buisjes die voor zo’n 80% uit water bestaat.
Toch werd dit weefsel lange tijd over het hoofd gezien in de klassieke anatomie. Omdat het er tijdens dissecties vaak werd weggehaald om ‘beter zicht’ te krijgen op spieren en organen, werd het niet als functioneel onderdeel van het lichaam gezien. Pas de laatste jaren begint de wetenschap in te zien hoe essentieel fascia is voor beweging, kracht, coördinatie en zelfs pijnbeleving.
Ondanks dat er al best een tijdje onderzoek naar gedaan wordt heeft Thomas Meyers het fascia netwerk als eerste krachtig beschreven en uitgelicht in het boek “Anotomy Trains”. Waarin hij de verschillende fascia ketens uitgebreid laat zien.
In dit boek zie je de verschillende “trains”, oftewel de ketens. Je lichaam bestaat uit belangrijke fascia ketens die ervoor zorgen dat jij de structuur van je lijf kan behouden. Je kan je lijf zien als een mast van een schip. De touwen aan de mast zorgen ervoor dat de mast recht blijft staan. Je kan je voorstellen dat wanneer er te veel aan een touw getrokken wordt (er ontstaat spanning), dat de mast scheef komt te staan. Die touwen zijn je fascia ketens. Je hebt ketens lopen aan de voor- en achterkant van je lichaam (front- en backline) die zorgen voor balans en jouw lijf verbinden van top tot teen. Maar ook lijnen rondom je ruggenwervel (spiral line) en een Deep Front Line die bijvoorbeeld je organen beschermd en een belangrijke functie heeft bij je ademsysteem.
Op een anatomische afbeelding zie je vaak spieren, met een hoop wit weefsel eromheen. Dat witte weefsel is myofascia: de combinatie van spier en fascia. De spier zelf functioneert als een kabel, maar de fascia is wat die kabel verbindt aan andere kabels. Het is de brug, de vertaler en het netwerk dat ervoor zorgt dat alles met alles samenwerkt.
Pezen zijn daar een onderdeel van — ze vormen de verbinding tussen spier en bot. Maar het fasciale systeem gaat veel verder dan alleen pezen. Fascia loopt door, om en tussen alles: spieren, organen, zenuwen en bloedvaten.
Je hebt oppervlakkige fascia (net onder de huid), die zorgt voor glijvlakken en temperatuurregulatie. Je hebt diepe fascia, die door je hele lijf slingert en bijvoorbeeld je spieren en botten organiseert in functionele ketens. En dan is er ook nog viscerale fascia, die je organen op hun plek houdt en beschermt.
Fascia is dus niet één soort weefsel, maar een volledig netwerk – een communicatiesysteem, een krachtgeleider, een beschermlaag en een bewegingsgeheugen tegelijk. Als je begrijpt hoe fascia werkt, ga je nooit meer hetzelfde naar het lichaam kijken.
Waaruit bestaat fascia?
Fascia is dus zoals ik al eerder zei, geen ‘omhulsel’. Het is een levend, ademend en continu adaptief netwerk opgebouwd uit drie hoofdcomponenten:
Collageen – dé krachtpatser van fascia.
Collageenvezels geven structuur en trekkracht. Ze liggen in lagen, spiralen en bundels die meebewegen met hoe jij beweegt. Collageen is wat ‘stresshout’ is voor bomen: het wordt sterker bij de juiste prikkel (belasting) én herstelt als je goed eet, slaapt en hydrateert. Je lichaam maakt het continu aan, maar de kwaliteit hangt af van leefstijl. Zonder beweging of variatie wordt collageen stijf, plakkerig of verliest het zijn veerkracht. Dáár ontstaan vaak vage klachten en blessures.
Elastine – de veerkrachtige partner van collageen.
Elastinevezels zorgen ervoor dat je fascia weer terugveert na een rek of sprong. Het is de reden dat je soepel kunt bewegen. Een goed verhouding tussen collageen en elastine zorgt voor zowel stevigheid als flexibiliteit – precies wat je lichaam nodig heeft tijdens dagelijkse bewegingen en sport.
Fibroblasten – de werkpaarden van het bindweefsel.
Fibroblasten zijn celletjes die actief reageren op wat jij doet. Ze ‘voelen’ de mechanische prikkels en bouwen op basis daarvan nieuw bindweefsel. Ze maken collageen aan, reorganiseren bestaande vezels en communiceren met je immuunsysteem. Denk: je beweegt → fibroblasten voelen die belasting → ze passen je fascia aan. Niet in een dag, maar over tijd. Fascia heeft dus letterlijk een geheugen van hoe jij beweegt en leeft.
De kernfuncties van fascia
1. Kracht overbrengen
Fascia verbindt je hele lijf in functionele ketens en zorgt voor efficiënte krachtoverdracht. Als jij met je voet in de grond duwt tijdens een sprong, voel je dat effect helemaal tot in je arm. Niet door pure spieractie, maar via die verbonden fasciale structuren.
Kracht lekt weg als je keten onderbroken is. Je kan het zien als een vangrail naast een snelweg. Fascia = connectie.
2. Viscositeit: de ‘smeerlaag’ van je lijf
Fascia bevat een gelachtige vloeistofstructuur die bepaalt hoe goed de lagen over elkaar glijden. Die eigenschap noemen we viscositeit.
Hoe soepeler de fascia, hoe beter je beweegt. Maar bij stress, dehydratie of inactiviteit kan het bindweefsel uitdrogen of verharden. Dan voelt je lijf houterig, stijf of ‘vast’.
Beweging = hydratatie = soepel glijden.
3. Proprioceptie: voelen waar je bent
Fascia zit vol met receptoren die je helpen voelen waar je lichaam is in de ruimte. Dit noemen we proprioceptie. Het fasciale systeem is dus letterlijk je interne GPS. Het geeft informatie over druk, rek, richting en spanning – en stuurt dat naar je brein. Als die feedback niet goed loopt, voel je je uit balans, ongecoördineerd of ‘disconnect’.
Fascia traint dus ook je lichaamsbewustzijn.
4. Samenwerking met – maar ook los van – je zenuwstelsel
Fascia werkt deels autonoom: het reageert direct op spanning, temperatuur, druk en beweging – zonder dat je het bewust aanstuurt. Maar het communiceert wél met je zenuwstelsel, je hormonen en je immuunsysteem.
Chronische stress? Dan verhoogt de tonus van je fascia.
Trauma? Dan verstijft fascia op die plek – soms zelfs jarenlang.
Fascia slaat informatie op. Beweging en release kunnen dus ook emoties losmaken.
5. Herstel en bescherming
Fascia beschermt je organen, vangt klappen op en speelt een hoofdrol in herstel. Fibroblasten (de ‘bouwcellen’ in fascia) maken nieuw collageen aan bij schade of stress. Fascia vormt letterlijk de structuur waarin herstel plaatsvindt.
Het is je beschermlaag, schokdemper en herstelomgeving in één.
Hoe zorg je voor een gezond, sterk en pijnvrij lijf?
Omdat fascia voor zo’n 80% uit water bestaat (over het exacte percentage zijn de meningen verdeeld), is het cruciaal dat het goed gehydrateerd blijft. Wanneer er door bepaalde factoren dehydratatie ontstaat, kan fascia z’n werk niet meer goed doen. Het verliest zijn glijvermogen, structuur én het vermogen om spanning door te geven.
Oorzaken? Denk aan trauma (in welke vorm dan ook), blessures, chronische stress, veel zitten of disfunctioneel bewegen – bijvoorbeeld door geïsoleerde krachttraining zonder ketenactivatie. Je fascia wordt dan als het ware stroef, minder elastisch en verliest zijn flow. Energie kan niet meer goed door het systeem stromen, wat zorgt voor knelpunten – ook wel trigger points genoemd. Die kunnen op hun beurt weer leiden tot klachten.
Maar hier komt het interessante stuk: die klacht zit lang niet altijd op de plek van de oorzaak. Heb je last van je enkel? Dan kan dat net zo goed voortkomen uit een disbalans hogerop in de keten – bijvoorbeeld je heup, rug of zelfs je schouder. Fascia werkt in lijnen en spanningsvelden, niet in losse onderdelen. Symptoom vs. oorzaak. En dat onderscheid is essentieel als je duurzaam klachtenvrij wilt worden.
Wat veel mensen niet weten, is dat fascia óók elektrisch reageert op spanning en druk. Dit noemen we het Piezo-elektrisch effect. Als fascia wordt belast (bijvoorbeeld door beweging, compressie of rek), ontstaat er een lichte elektrische lading in het weefsel. Die lading trekt geladen deeltjes aan – zoals calcium of natrium – en die activeren weer de fibroblasten, de cellen die collageen aanmaken en je fascia gezond houden.
Ik zal het wat makkelijker uitleggen: beeld jezelf in dat je een droge spons hebt (uitgedroogd fascia), deze knijp je in je vuist. Vervolgens breng je jouw vuist in een emmer met water en laat je de spons los. Wat gebeurt er?
Inderdaad, slimmerik dat je bent. De spons zuigt water op. Dit is dus exact hoe je bovenstaand proces kan zien.
Maar: bij langdurige eenzijdige spanning of inactiviteit gebeurt precies het omgekeerde. Het systeem verstijft, de elektrische respons stagneert, vocht trekt weg… en je fascia raakt langzaam uitgedroogd. Je lijf wordt stroever, je bewegingsvrijheid kleiner en de kans op overbelasting of pijn groter.
De manier om jouw fascia gezond te houden? Door te bewegen zoals je lijf het bedoeld heeft. Multidimensionaal. Met rotaties, buigingen, strekbewegingen en spiralen. Over verschillende assen, in verschillende vlakken. Denk aan gooien, rennen, springen, slingeren, draaien, tillen. Bewegingen die functioneel zijn – niet geforceerd geïsoleerd.
Voorkom eentonige patronen.
Je fascia houdt niet van herhaling zonder variatie.
Dus: doei bicep curls, hallo natuurlijke kracht.
Mocht je Fascia niet lekker gehydrateerd zijn, dan zou ik adviseren aan de slag te gaan met myofascial releases. Dit kan je doen met een Theracane of lacrosseball. Je zoekt naar gevoelige plekjes en voert daar druk op uit. Wanneer je dit minimaal 1,5-2 minuten vasthoudt, druk je als het ware de trigger point er uit (hallo spons effect). Dat zorgt ervoor dat je fascia weer gehydrateerd wordt.
Wat kun je nog meer doen voor een pijnvrij lijf?
Zonlicht
Stimuleert je mitochondriën (energiecentrales van je cellen), die nodig zijn voor herstel en collageenopbouw. Meer zon = meer energie voor je bindweefsel.
Grounding (blootvoets op aarde)
Verlaagt ontstekingen, cortisol, verbetert elektrische geleiding en helpt je lijf letterlijk ontladen. Fascia = geleidend weefsel, dus aarden = win.
Let op met cafeïne
Te veel koffie verhoogt stresshormonen (cortisol), wat je bindweefsel kan verharden en uitdrogen. Met name bij chronische stress of slechte slaap: oppassen dus.
Collageen (uit voeding)
Eet bouillon van botten, huid van vis of kip, of suppleer met collageen). Glycine, Proline en hydroxyproline zijn essentieel voor fasciale opbouw.
Hydratatie (maar écht)
Water drinken is top, maar het gaat om celhydratatie. Combineer met elektrolyten (zout, kalium, magnesium) zodat het water ook ín je weefsels komt.
Ademhaling
Functionele ademhaling (via je neus, laag en rustig) beïnvloedt je bindweefselspanning via de nervus vagus en de diepe fasciale lijnen rond je middenrif.
Slaap & herstel
Fascia herstelt niet tijdens actie, maar tijdens rust. Goede slaap = collageenproductie, weefselherstel en spanningsafbouw. Ook heeft dit uiteraard impact op de hoogte van je
Contact
Onze producten
Klantenservice
Elvou
